โขนไทย

เครื่องแต่งกายโขน

เครื่องแต่งกายโขน ได้เลียนแบบอย่างเครื่องแต่งกายของพระมหากษัตริย์ แบ่งได้ 3 ประเภท คือ

1. ศิราภรณ์ (เครื่องประดับศรีษะ) เช่น ชฎา มงกุฎ ปั้นจุเหร็จ รวมถึง หัวโขนด้วย

2. ภูษาภรณ์ (เสื้อผ้า เครื่องนุ่งห่ม) เช่น ฉลององค์(เสื้อ) สนับเพลา(กางเกง) ห้อยหน้า(ชายไหว) ห้อยข้าง(ชายแครง) พระภูษา(ผ้านุ่ง) รัดเอว ผ้าทิพย์ เจียระบาด สะไบ เป็นต้น

3. ถนิมพิมพาภรณ์ (เครื่องประดับต่าง ๆ) เช่น ปั้นเหน่ง(เข็มขัด) สังวาล ตาบหน้า ตาบทิศ ตาบหลัง อินทรธนู ธำมรงค์ แหวนรอบ ปะวะหล่ำ ทองกร กรองคอ สะอิ้ง พาหุรัด กำไลเท้า เป็นต้น

การแต่งกายโขน แบ่งออกเป็น 3 ฝ่าย ดังนี้ ฝ่ายมนุษย์-เทวดา (พระ นาง) ฝ่ายยักษ์ และฝ่ายลิง

(แขนขวา - แสดงเสื้อแขนสั้นไม่มีอินทรธนู  แขนซ้าย - แสดงเสื้อแขนยาวมีอินทรธนู)

1. กำไลเท้า     7. ห้อยหน้า หรือชายไหว       13. พาหุรัด

2. สนับเพลา    8. สุวรรณกระถอบ                14.สังวาล

3. ผ้านุ่งในวรรณคดีเรียกว่าภูษาหรือพระภูษา    9. เข็มขัด หรือปั้นเหน่ง     15. ตาบทิศ

4. ห้อยข้างหรือเจียระบาดหรือชายแครง        10.กรองคอในวรรณคดีเรียกว่ากรองศอก    16. ชฎา

5. เสื้อ ในวรรณคดีเรียกว่า ฉลององค์    11. ตาบหน้า หรือ ตาบทับ ในวรรณคดีเรียกว่า

ทับทรวง  17. ดอกไม้เพชร(ซ้าย)    6. รัดสะเอว หรือรัดองค์        12.อินทรธนู                          18. กรรเจียก      19.ดอกไม้ทัด(ขวา)      20. อุบะ หรือพวงดอกไม้(ขวา)                                   

21. ธำมรงค์        22. แหวนรอบ       23.ปะวะหล่ำ                                                            

24. กำไลแผง เรียกว่า ทองกร

1. กำไลเท้า              2. เสื้อในนาง            3. ผ้านุ่งเรียกว่า ภูษา หรือพระภูษา

4. เข็มขัด                 5. สะอิ้ง                   6.ผ้าห่มนาง

7. นวมนางเรียกว่ากรองศอหรือสร้อยนวม       8.จี้นางหรือตาบทับเรียกว่าทับทรวง    9. พาหุรัด

10. แหวนรอบ           11. ปะวะหล่ำ           12. กำไลตะขาบ 

13. กำไลสวม ในวรรณคดีเรียกว่า ทองกร      14. ธำมรงค์             15. มงกุฎ 

16. จอนหูเรียกว่ากรรเจียกหรือกรรเจียกจร 17. ดอกไม้ทัด(ซ้าย)  18. อุบะ หรือพวงดอกไม้ (ซ้าย)

1. กำไลเท้า           2. สนับเพลา         3. ผ้านุ่ง เรียกว่า ภูษา หรือพระภูษา 

4. ห้อยข้าง หรือเจียระบาด หรือชายแครง    5. ผ้าปิดก้น หรือห้อยก้น อยู่ข้างหลัง

6. เสื้อ เรียกว่า ฉลององค์    7. รัดสะเอว หรือรัดองค์ หรือรัดพัสตร์     8. ห้อยหน้า หรือชายไหว        9. เข็มขัด หรือปั้นเหน่ง   10. รัดอก หรือรัดองค์ เรียกว่า รัดพระอุระ      11. ตาบหน้า หรือ ตาบทับ เรียกว่า ทับทรวง       12. กรองคอ หรือ นวมคอ เรียกว่า กรองศอ    13.ทับทรวง      14.สังวาล        15. ตาบทิศ      16. แหวนรอบ     17. ปะวะหล่ำ    18. กำไลแผง ในวรรณคดีเรียกว่า ทองกร 

19. พวงประคำคอ       20. หัวโขน ในภาพนี้เป็นหัวทศกัณฐ์        21. คันศร

        บรรดาพญายักษ์ตัวสำคัญอื่นๆ ในเรื่องโขนก็แต่งกายคล้ายกันนี้ ต่างกันแต่ละสีและลักษณะของหัวโขน

 1. กำไลเท้า         2. สนับเพลา              3. ผ้านุ่ง  เรียกว่า ภูษา หรือพระภูษา

 4. ห้อยข้าง หรือเจียระบาด หรือชายแครง     5. หางลิง      6. ผ้าปิดก้น หรือห้อยก้น  

 7. เสื้อแต่ในที่นี้สมมติเป็นขนตามตัวของลิง     8. รัดสะเอว        9. ห้อยหน้า หรือชายไหว

 10. เข็มขัด หรือปั้นเหน่ง        11. กรองคอ หรือ นวมคอ        12. ทับทรวง                      

 13. สังวาล                         14. ตาบทิศ                15. พาหุรัด                            

 16. แหวนรอบ                     17. ปะวะหล่ำ              18. กำไลแผง หรือทองกร 

 19. หัวโขน ในภาพนี้เป็นหัวหนุมาน      20.ตรี (ตรีเพชร หรือหตีศูล)

       บรรดาวานรตัวสำคัญอื่นๆในเรื่องโขนก็แต่งกายคล้ายกันนี้ต่างกันแต่ละสีและลักษณะของหัวโขน  นอกจากจะแตกต่างกันที่เครื่องสวมศีรษะ สีหน้า และสีกายแล้ว ลิงยัง

แตกต่างกันที่ลักษณะของปากอีกด้วย